Pijn onder de voorvoet (metatarsalgie)

Wat is pijn aan de onderkant van de bal van de voet?

In de voorvoet bevinden zich vijf middenvoetsbeentjes, die van het midden van uw voet (de wreef) tot aan het begin van de tenen. Aan de achterzijde van uw grote teen bevindt zich het eerste middenvoetsbeentje, die korter en dikker dan de andere vier middenvoetsbeentjes. Onder de bal van de voet kunt u de kopjes van de middenvoetsbeentjes voelen, daar staat u op. Deze kopjes vormen een deel van het gewricht met de tenen.

Met pijn onder de voet wordt meestal pijn onder de bal van de voet bedoeld, het deel van de voorvoet wat u belast en waar u op loopt. Dit is een zeer veel voorkomende klacht, en kent vele oorzaken. Meestal zijn er verschillende (kleinere) problemen in het lichaam die bij elkaar opgeteld de voorvoetklachten veroorzaken. Zo spelen leeftijd, het gewicht, de vorm van de voet, de lengte van de kuitspieren, het looppatroon en het gekozen schoeisel allemaal een belangrijke rol in de ontwikkeling van voorvoetpijn.

De Latijnse benaming voor pijn onder de voet is metatarsalgie. Het woord betekent letterlijk: pijn onder de kopjes van de middenvoetsbeentjes. De term zegt dus alleen maar iets over waar het pijn doet, en niet waarom het pijn, het is dus geen echte diagnose. Om pijn onder de voorvoet goed te kunnen behandelen, is het noodzakelijk de oorzaak van de pijn te achterhalen. In de praktijk kan dat een ingewikkelde zoektocht blijken.

Hoe ontstaat pijn onder de voorvoet?

Bij het lopen, rennen of springen, staat u met een groot deel van uw hele gewicht op uw voorvoet. Hoewel er veel oorzaken zijn die kunnen leiden tot pijn onder de bal van de voet, ontstaan de meeste klachten vooral door overbelasting. Voorvoetklachten ontwikkelen wanneer er te veel druk op uw middenvoetsbeentjes komt, of wanneer deze niet goed wordt verdeeld. Na een operatie aan de voet kan de drukverdeling tussen de middenvoetsbeentjes zijn verstoord.

Dit is een röntgenfoto die de positie van de middenvoetsbeentjes aan de onderzijde van de bal van de voet laat zien: Bij deze patiënte staat het tweede middenvoetsbeentje dieper dan de andere middenvoetsbeentjes, waardoor er een piekbelasting onder het tweede middenvoetsbeentje ontstaat. Dit kan pijn en/of extra eeltvorming tot gevolg hebben.

Door een dergelijke piekbelasting onder het tweede middenvoetsbeentje kan ter plekke ook eelt ontstaan.

Overige oorzaken voor pijn onder de voorvoet

Overige oorzaken voor pijn onder de voorvoet zijn:

• Intensief trainen
• Vorm van de voet
• Hamer- of klauwteen
• Scheve grote teen
• Overgewicht
• Verkeerd schoeisel
• Breuk of scheur
• Mortons neuroom
• Ontsteking van gewrichtjes
• Ziekte van Freiberg
• Dunner wordende vetkussen
• Te strakke buigpees van de grote teen

Intensief trainen of hardlopen

De voorvoet wordt fors belast bij hardlopen of andere sporten waarbij u met uw voet veel afzet. Het gewicht dat op de voorvoet komt is vaak zelfs een stuk hoger dan uw eigen lichaamsgewicht. Experts zeggen dat bij de landing op de grond de voeten ongeveer driemaal het lichaamsgewicht moeten opvangen. Het meeste daarvan wordt door de voorvoet opgevangen. Ook bij de afzet komen dergelijke krachten op de voorvoet te staan.

Als we willen uitrekenen wat de belasting is op de voet voor iemand die 80 kilo weegt die een rondje van 10 km hardloopt met een paslengte van 1 meter, komen we op deze som: 80 (kg) x 3 x 10.000 (stappen van 1 meter)= 2400 ton gewicht op de voeten, of 1200 ton per voet.

De vorm van de voet

De vorm van de voet kan de druk op een middenvoetsbeentje bepalen. Zo is bij een holvoet is de druk op de voorvoet vaak groter dan bij een platvoet.

Voorbeeld van een holvoet

Bij een scheefstand van de grote teen kunnen ook pijnklachten onder de andere middenvoetsbeentjes ontstaan, het meest getroffen is het tweede middenvoetsbeentje.

Soms is er een aangeboren vormafwijking van de voorvoet. Als bijvoorbeeld één van de middenvoetsbeentjes veel langer of veel korter is dan de anderen, dan wordt het gewicht niet evenredig verdeeld.

Overgewicht

Mensen over de hele wereld worden nog steeds zwaarder. Dat overgewicht hart- en bloedziekten veroorzaakt, is algemeen bekend. Maar ook andere delen van het lichaam hebben zwaar lijden onder obesitas. De voeten dragen het hele gewicht van het lichaam. Overgewicht betekent daarom een extra last voor de botjes van uw voorvoet. Bij voorvoetpijn is het daarom van belang om te werken aan een gezond gewicht.

Verkeerd schoeisel

Het soort schoenen die u draagt, zijn vaak heel bepalend voor de voetklachten die u ervaart. Wanneer u bijvoorbeeld op hoge hakken loopt, steunt u vooral op uw voorvoet. Uw voorvoet heeft hierdoor veel meer gewicht te dragen.

Schoenen met een smalle, puntige neus, kunnen ook voorvoetklachten geven. De middenvoetsbeentje in de voorvoet worden dan samengedrukt, en kunnen uw gewicht niet meer goed verdelen.

Voorbeeld van een schoen die voorvoetklachten kan geven.

Breuk of scheur

Wanneer één of meerdere middenvoetsbeentjes te zwaar belast worden, kan een vermoeidheidsbreuk of marsbreuk ontstaan. Het wordt een mars fractuur genoemd, omdat militairen dit soms kregen als ze erg lange marsen moesten lopen. Deze breuken worden ook gezien bij langeafstandlopers, hoogspringers en balletdansers, en bij mensen met een ernstige hallux valgus (scheve grote teen).

Marsbreuken ontstaan door kleine haarscheurtjes in het bot, waardoor het bot steeds verzwakt totdat het uiteindelijk breekt. Deze haarscheurtjes ontstaan doordat het bot te veel belast wordt, of doordat het bot niet sterk genoeg is voor de belasting. Daarnaast kan ook een beschadiging optreden in de structuren (banden en ligamenten) die stevigheid geven aan de gewrichtjes in de voorvoet.

De klachten ontstaan vaak vrij acuut, met een dikke, pijnlijke rode voet. Als er dan een direct een röntgenfoto van de voet gemaakt wordt, kan de breuk vaak nog niet worden gezien. Het duurt vaak 7 a 10 dagen na het begin van de pijnklachten voordat de breuk zichtbaar wordt op een röntgenfoto. Hierdoor wordt de diagnose van een marsfractuur wordt vaak gemist.

Op deze röntgenfoto is een verse marsfractuur te zien in het tweede middenvoets beentje. Het is heel gemakkelijk over het hoofd te zien, een marsfractuur wordt meestal 1 week a 10 dagen na het acute moment veel duidelijker.

Dit is een röntgenopname van een marsbreuk of stressbreuk, enkele weken na de breuk.

Ontsteking van de gewrichtjes van de middenvoetsbeentjes

Een steriele (dus niet infectieuze of bacteriële ontsteking) van de gewrichtjes van de middenvoetsbeentjes wordt gezien bij reumatische aandoeningen. Reuma is een verzamelnaam voor een heleboel verschillende vormen van gewrichts- en spier ziekten. Reumatische aandoeningen kunnen op elke leeftijd voorkomen, zelfs bij kinderen. De meest voorkomende reumatische aandoening is reumatoïde artritis. Artritis psoriatica geeft ook frequent voetklachten, soms bij mensen die zich tot dan niet eens bewust waren dat ze psoriasis hadden. Indien u één van deze ziektes hebt, zijn ook medicijnen nodig om de pijn te verlichten.

Door de ontsteking kunnen de gewrichtjes ‘uit te kom raken’. Ontsteking van deze gewrichtjes geven niet alleen pijn bij belasting, maar ook in rust. Dan kan naast medicijnen een operatie ook een uitkomst bieden.

Voorbeeld van een patiënte met reumatoïde artritis, waarbij de gewrichtjes uit de kom zijn.

Onder de bal van de voet leidt dit vaak tot zwelling en eeltvorming.

Dit zijn röntgenfoto’s van een patiënte met reumatoïde artritis. Bij de linker foto zijn de gewrichtjes van de middenvoetsbeentjes uit de kom. Bij de rechter foto zijn de gewrichtjes door middel van een operatie weer in de kom gezet, en de grote teen vast gezet.

Welke klachten passen bij pijn onder de voorvoet?

Sommigen mensen ontwikkelen veel eelt onder de voorvoet, een teken dat er veel druk of wrijving op de bal van de voet komt. Soms zit het eelt op één specifieke plek, bijvoorbeeld onder het tweede middenvoetsbeentje, maar het kan ook verspreid onder de hele voorvoet zitten. Andere mensen hebben juist helemaal geen eelt, maar vooral pijn. De pijn kan stekend en brandend zijn. Sommige mensen ervaren de pijn alleen als ze de voet belasten, anderen hebben ook pijn in rust of gedurende de nacht. De pijn kan beperkt zijn onder de voorvoet, of uitstralen naar de tenen.

De klachten kunnen geleidelijk ontstaan, maar ze kunnen ook heel plotseling ontstaan, bijvoorbeeld na het dragen van een nieuw paar schoenen, of als u plotseling veel meer bent gaan sporten of een lange wandeling hebt gemaakt.

Eelt kan op verschillende plekken voorkomen. Op de eerste foto is eelt onder de middelste middenvoetsbeentjes te zien, op de tweede foto vooral aan de binnenzijde en buitenzijde van de voorvoet.

Metatarsalgie kan de volgende klachten geven (meestal ervaart u ze niet allemaal):

• Scherpe, stekende of brandende pijn onder de kopjes van uw middenvoetsbeentjes. De pijn kan onder de middelste kopjes zitten, maar ook juist onder het kopje achter de grote teen;
• Pijn door lopen en lang staan, verbetert door rust;
• Pijn uitstralen naar de tenen;
• Verdoofd gevoel of tinteling in de tenen;
• Het zogenaamde ‘sokgevoel’ (alsof er een sok opgerold zit onder de voet);
• Pijnklachten bij het open op blote voeten;
• Pijnklachten bij het dragen van nauwe schoenen of schoenen met hoge hak;
• Eeltvorming of likdoorns onder de bal van de voet;

Hoe herkent uw specialist voorvoetklachten?

Allereerst zal getracht worden de diagnose te stellen aan de hand van uw klachten en het lichamelijk onderzoek. Uw specialist kijkt naar eventuele vormafwijkingen van de voet, eeltplekken, de aanwezigheid van instabiele gewrichtjes en de kwaliteit van het beschermende vetkussen onder uw voorvoet. De schoenen zullen worden geïnspecteerd (daarom is het handig schoenen mee te nemen naar het consult waar u al veel op heeft gelopen). Indien u steunzolen of inlays hebt, zal het slijtpatroon daarvan ook worden beoordeeld.

De linker schoen (voor de kijker rechts) laat meer slijtage aan de buitenzijde van de schoen dan de andere schoen. Het lopen over de buitenzijde van de voet geeft over het algemeen veel klachten.

Bij deze steunzolen ziet u rechts meer slijtage aan de buitenzijde van de zool dan bij de andere kant. De linker steunzool laat meer slijtage zien onder de bal van de voet en bij de tweede en derde teen.

Daarnaast zal vaak aanvullend onderzoek worden gedaan, zoals een röntgenfoto of een echo van uw voet. Op de röntgenfoto zijn vooral problemen van de botten te zien (zoals de ziekte van Freiberg), met de echo kunnen juist de meest andere structuren van de voet (de zogenaamde weke delen) worden beoordeeld. Een MRI scan is bijna nooit nodig bij voorvoetpijn.

Lees meer over echografie

Welke behandelingen zijn er voor pijn onder de voorvoet?

Gelukkig kan pijn onder de voorvoet bijna altijd behandeld worden zonder operatie. Dan kunnen de klachten verholpen worden door schoenaanpassingen en/of steunzolen, afvallen of aanpassing van activiteiten die de pijnklachten veroorzaken. Helaas zijn er altijd gevallen waarbij de niet-operatieve behandeling niet genoeg helpt. Afhankelijk van de oorzaak van de pijn kan een operatie dan uitkomst bieden.

Behandelingen zonder operatie

Er zijn een aantal manieren om zelf pijn in uw voorvoet te behandelen of te voorkomen. Uw register podoloog of podotherapeut kan u van advies dienen erover. Lees hieronder meer over de niet-operatieve behandelingen van pijn onder de voorvoet:

• Activiteiten aanpassen
• Schoenadvies
• Therapiesokken
• Gezond lichaamsgewicht
• Voorkom eelt
• Steunzolen
• Schoenaanpassing

Aanpassen van uw activiteiten

Veel mensen met pijn onder de voorvoet hebben een lopend of staand beroep of een voorvoet belastende hobby. Inventariseer voor uzelf welke activiteiten de pijnklachten veroorzaken of verergeren en probeer deze activiteiten waar mogelijk een tijd te verminderen of zelfs te stoppen. Probeer wel te (blijven) sporten, maar liefst een sport waarbij geen extra belasting op de voorvoet komt te staan, zoals fietsen of zwemmen.

Schoenadvies

Veel vrouwen dragen graag hoge hakken. Het probleem van een schoen met een hoge hak is dat de voorvoet extra gewicht te dragen krijgt. Daarom is het verstandig om tijdens werk of dagelijkse activiteiten schoenen te dragen waarbij de hak 1 tot maximaal 2 cm hoger is dan de zool onder de voorvoet. Indien u veel voorvoetpijn ervaart in het dagelijks leven, kan het dragen van sportschoenen vaak een uitkomst zijn.

Wat is de juiste sportschoen?

Wanneer u sport, kies dan schoenen die passen bij de sport die u doet, draag bij hardlopen bijvoorbeeld een hardloopschoen en geen tennisschoenen. Daarbij dient u te letten op de demping van de schoen. De meeste sportschoen merken hebben hun eigen dempingsystemen die in de voorvoet en/of in de hiel kunnen zijn ingebouwd (bijvoorbeeld Nike Air, Asics GEL, Adidas Adiprene). Het hangt af van de sport of activiteit waar het dempingsysteem van de schoen zich moet bevinden, in de voorvoet, hak of in beiden. Daarnaast zijn de stabiliteit van de schoen en de pasvorm van belang. Er moet voldoende ruimte zijn voor de tenen en de hiel mag niet slippen.

Maak het makkelijk voor uw voorvoet

Indien u last heeft van kromme tenen, kan u baat hebben bij schoenen waarvan de neus wat meer omhoog staat (hoge teenbox). Dat soort schoenen verminderen de druk op uw voorvoet tijdens het lopen. Een aantal gewone schoenen en sportschoenen hebben de neus naar boven afgerond. Een voorbeeld hiervan is schoentype Mephisto Sano. In Podo Linéa schoenenwinkels kunt u advies krijgen over dergelijke schoenen.

Voorbeeld van een schoen met een flauwe buiging van de hiel naar de teen, een zogenaamde afrolschoen

In sportwinkels die hardloopschoenen verkopen, kunt u advies krijgen over specifieke schoenen die geschikt zijn voor een pijnlijke voorvoet.

Therapiesokken

Therapiesokken zijn sokken waar aan de binnenzijde een gellaag is aangebracht. Het gellaagje vermindert druk- en schuifkrachten op de huid, daar waar u dat nodig heeft. De pijn onder uw voorvoet kan met een therapiesok in een aantal gevallen effectief bestreden worden.

Gezond lichaamsgewicht

Houd een gezond lichaamsgewicht, door overgewicht worden uw voeten extra belast. Bij een gezond gewicht hebt u een BMI (Body Mass Index) onder de 25.

Uw BMI kunt u hier berekenen. Indien u te zwaar bent kunt u hier informatie vinden over de behandelmogelijkheden en vergoedingen. Niks smaakt zoeter dan succesvol afslanken!

Voorkomen van eelt (hyperkeratose)

Als de hoornlaag van de huid verdikt is, noemen we dat eelt. Eelt ontstaat door te veel of te langdurige wrijving of/of druk. De handen en voeten maken van nature meer eelt aan dan andere plekken van het lichaam. Hierdoor wordt de huid van de handen en voeten beter beschermd tegen wondjes en andere beschadigingen. Als het eelt op een klein plekje (door druk van buitenaf) naar binnen wordt gedrukt, ontstaat een likdoorn (ook wel eeltpit genoemd). Een likdoorn is vaak lokaal heel pijnlijk.

Een abnormale stand van de voet of teen kan leiden tot overmatige eeltvorming, doordat er op bepaalde plaatsen een overmatige drukbelasting is. Omdat eelt op zich ook al extra druk op de huid geeft waardoor de vorming van nieuw eelt gestimuleerd wordt, is het belangrijk dat u eelt verwijdert en heel goed weghoudt. U kunt hiervoor natuurlijk ook naar een pedicure gaan.

Voorbeeld van eelt

Steunzolen

De meeste mensen met voorvoetpijn hebben al ervaring met steunzooltjes of inlays. Soms helpen die goed, in andere gevallen helaas niet. Er zijn ook mensen bij wie steunzolen goed helpen, maar waar toch veel klachten blijven bestaan bij het lopen op blote voeten. Ook zijn er mensen die eenvoudigweg geen inlays willen dragen omdat ze het onhandig of vervelend vinden. Een steunzool is een hulpmiddel, net zoals een (lees)bril. Je voeten (of ogen) worden er niet beter van, je kunt vaak alleen beter functioneren mét dan zonder.

Steunzolen doen hun werk niet goed in schoenen met hoge hakken, of in schoenen die te klein zijn. Als uw schoenen u goed passen zonder steunzool, dan worden ze zeker te klein wanneer u de steunzool erin doet. Sommige schoenen worden verkocht met inlegzool, deze kunt u er uithalen om uw maatgemaakte steunzool ervoor in de plaats te leggen. Op die manier is een steunzool in een bestaande schoen vaak wel passend te krijgen.

Steunzool met voorvoetsteun of pelotte

Een voorvoetsteun is een verhoging in de steunzool, die zich net achter de kopjes van de middenvoetsbeentjes bevindt. De voorvoetsteun verdeelt het gewicht waardoor er minder gewicht op de pijnlijke middenvoetsbeentjes komt te staan. Indien een voorvoetsteun niet of onvoldoende helpt, kan dit komen door dat de voorvoetsteun iets verplaatst moet worden. De voorvoetsteun moet vlak achter de botjes van de middenvoetsbeentjes geplaatst zijn.

In dit voorbeeld voorvoetsteun op de juiste plaats. Het bevindt zich vlak achter de kopjes van de middenvoetsbeentjes waardoor deze minder belast worden.

Dit is een voorvoetsteun die te ver naar achteren geplaatst is. Er is hierbij onvoldoende drukontlasting op de kopjes van de middenvoetsbeentjes.

Schoenaanpassing

Naast steunzolen is het ook mogelijk om uw eigen schoenen (confectieschoenen) te laten aanpassen. Er kan bijvoorbeeld een zogenaamde afwikkelbalk onder uw schoen gemaakt worden. Een afwikkelbalk wordt in de zool aangebrachte en is bol aan de onderkant. Hierdoor hoeft u tijdens het lopen minder af te zetten met uw voorvoet, dit vermindert de druk onder de bal van de voet. Deze afwikkelbalk heet een orthopedische voorziening aan confectieschoenen (OVAC). Het effect van steunzolen en schoenaanpassingen versterken elkaar.

De afwikkelbalk kan in de zool van uw eigen schoen gemaakt worden. Links de schoen zonder afwikkelbalk, rechts de schoen met afwikkelbalk.

Lees meer over OVAC

Behandelingen met operatie

Alvorens aan een operatie te gaan denken moeten alle mogelijke niet operatieve therapieën uitvoerig zijn uitgeprobeerd. Veruit de allermeeste mensen met voorvoetpijn kunnen een acceptabel pijn niveau verkrijgen zonder een operatie. Toch zijn er enkelen waarbij de niet-operatieve behandeling niet genoeg helpt. Dan kan een operatie uitkomst bieden. Welke operatie gekozen wordt, hangt af van de oorzaak van de klachten. Hiervoor moet niet alleen uw hele voet onderzocht worden, maar ook de stand van uw benen en de functie van uw knieën en uw heupen.

Als de pijn veroorzaakt wordt doordat de middenvoetsbeentjes in een aparte stand staan, kunnen deze met een operatie goed gezet worden. Wanneer een Mortons neuroom de oorzaak is, kan deze operatief worden verwijderd. Soms is het nodig om de kuitspier of achillespees te verlengen om zo minder druk op de voorvoet te krijgen.

Hieronder kunt u meer lezen over de mogelijke operaties bij verschillende oorzaken van voorvoetpijn:

• Scheve grote teen
• Hamer- of klauwtenen
• Mortons neuroom
• Te korte kuitspier
• Verkeerde stand middenvoetsbeentjes

Hersteltijden na een operatieve behandeling van voorvoetpijn

Omdat voorvoetpijn verschillende oorzaken kan hebben, zijn er verschillende operatieve behandelingen mogelijk. Bekijk hieronder de hersteltijden per operatieve behandeling van voorvoetpijn:

• Klik hier voor de hersteltijden na een operatie aan een Mortons neuroom
• Klik hier voor de hersteltijden na een correctie van de scheefstand van de grote teen
• Klik hier voor de hersteltijden na een correctie van hamer- of klauwtenen
• Klik hier voor de hersteltijden na een standsverandering van de middenvoetsbeentjes
• Klik hier voor de hersteltijden na een verlenging van de kuitspier of achillespees

De meest voorkomende complicaties

Helaas kunnen complicaties bij alle operaties voorkomen, hoezeer uw specialist dit ook probeert te vermijden. Hieronder volgt een lijstje van de meest voorkomende complicaties, zoals die in de literatuur worden beschreven.

• Klik hier voor de complicaties bij een operatie aan een Mortons neuroom
• Klik hier voor de complicaties bij een operatie aan een de scheefstand van de grote teen.

Bij de standsverandering van de middenvoetsbeentjes (DMMO en/of Weil osteomie operatie) kunnen zich de volgende complicaties voordoen:

• Blijvende (wel verminderde) voorvoetpijn, of pijn op andere plaatsen van de voorvoet: 20-30%;
• Het niet (goed) vastgroeien van de breuk: 0-10 %. Hier is een nieuwe operatie voor nodig;
• Omhoog staande teen (floating toe syndroom): 30-40%;
• Langdurige zwelling van de voet: vrijwel 100%;
• Eeltvorming: 10%;
• Doof gevoel in de teen door een beschadigd huidzenuwtakje: 10 – 15%;
• Stijve gewrichtjes van de middenvoetsbeentjes. Na een DMMO is het buigen van de tenen naar beneden wat moeizamer. Na een Weil osteomie gaat juist het omhoog bewegen van de tenen wat moeizamer. Dit laatste kan wat hinderlijk zijn bij het lopen;
• Afsterven van het bot van het middenvoetsbeentje (avasculaire necrose): zeer zeldzaam;
• Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS), in de volksmond ook wel dystrofie genoemd: zeer zeldzaam;
• Trage wondgenezing of wondinfectie: 1-2%.*

* Betekent dat de kans op deze complicatie veel groter is voor patiënten die roken.