Hallux valgus (scheefstand grote teen) bij volwassenen
Wat is een hallux valgus?
Een hallux valgus is de medische term voor een grote teen die schuin naar buiten staat, dus tegen de tweede teen aan duwt. Soms draait de grote teen hier ook bij, dan staat de nagel van de grote teen naar binnen gedraaid, richting de andere voet. Een hallux valgus komt heel veel voor en is een lastige en pijnlijke aandoening, die vaak ook als ontsierend wordt ervaren.
Bult of bunion
Doordat het eerste middenvoetsbeentje zich steeds verder verplaatst van de voet af, ontstaat daar een pijnlijke bult. Artsen noemen dat een bunion. Die bult hoeft niet alleen maar bot te zijn, soms is er ook sprake van een (steriele) slijmbeursontsteking. Tussen de huid en het bot zit altijd een slijmbeurs die ervoor zorgt dat de huid niet vast op het bot zit. De slijmbeurs zorgt voor enige beweeglijkheid tussen bot en huid. Zo’n slijmbeurs kan door veel druk en wrijving dikker worden. De bult voelt dan een beetje weker aan en wisselt in grootte.
Drie soorten hallux valgus
Er zijn heel veel verschillende soorten scheefstanden van de grote teen. Om te weten welke behandeling voor u werkt is het belangrijk om precies te weten wat voor hallux valgus u heeft.
Over deze voetklacht
Hoe ontstaat een hallux valgus?
Erfelijkheid
Helaas is het nog niet geheel opgehelderd hoe een hallux valgus ontstaat. Waarschijnlijk spelen hierbij meerdere factoren een rol. Vaak is de aandoening familiair, dus het lijkt erop dat het in die gevallen erfelijk is. Dan is soms al op relatief jonge leeftijd de hallux valgus te zien. Men spreekt dan van ‘juveniele’ hallux valgus.
Schoenen
In hoeverre schoenen (bijvoorbeeld het dragen van hoge hakken) invloed heeft op het ontstaan van een hallux valgus is niet bekend. Mensen die altijd op blote voeten lopen (bijvoorbeeld bepaalde stammen in Afrika), kunnen ook een hallux valgus ontwikkelen. Alleen hebben mensen die nooit schoenen dragen vaak geen last van de hallux valgus. Ook in ons werelddeel blijft het onduidelijk waarom de één met te nauwe schoenen geen standsafwijking ontwikkelt en de ander met goed passend schoeisel juist een ernstige hallux valgus krijgt.
Hallux valgus komt vaker voor bij…
Vrouwen hebben veel vaker een hallux valgus dan mannen. Mogelijk komt dit omdat vrouwen vaak iets soepelere gewrichten hebben. Leeftijd speelt ook een rol, de teen gaat in de loop van het leven vaak steeds schever staan. Ook mensen met ziekten die gepaard gaan met reumatische gewrichtsontstekingen krijgen vaker een hallux valgus.
Welke klachten geeft een hallux valgus?
Pijnklachten
Niet iedereen met een hallux valgus heeft pijnklachten. De ernst van de hallux valgus zegt niets over de ernst van de klachten. Sommige mensen hebben heel veel klachten, terwijl de teen maar een klein beetje scheef staat. Anderen hebben juist een enorme scheefstand, maar geen of weinig klachten. De pijn zit niet altijd op de plek van de bult, maar kan ook onder de bal van de voet ontstaan, of in de teen naast de grote teen.
Bunion
Vaak is het de bunion (bult) die pijn doet. Vaak verergeren de klachten in de winter. Er kunnen ook pasproblemen met schoenen ontstaan, de bult drukt tegen de schoen. De huid op de bult kan opengaan en gaan ontsteken. Dit is een moment om snel een arts te raadplegen.
Soms wordt de bult erg dik door een slijmbeursontsteking, zoals bij deze patiënt.
Hamertenen of klauwtenen
Soms is het niet de grote teen zelf die de klachten geeft, maar de teen ernaast die krom gaat staan (in de verdrukking komt). We noemen dat ook wel een hamerteen. Het ontstaan van kromme tenen bij een hallux valgus kan een reden zijn om de grote teen operatief weer recht te zetten.
Klachten na een hallux valgus operatie
Het komt voor dat na een operatie aan een scheve grote teen klachten blijven of nieuwe klachten ontstaan. Vaak is hier nog wat aan te doen. Klik op de onderstaande knop voor meer informatie over de complicaties na een hallux valgus operatie.
Hoe herkent de specialist een hallux valgus?
Uw specialist herkent de hallux valgus door het lichamelijk onderzoek en de röntgenfoto van de voet. Bekijk hieronder een aantal voorbeelden:
Aandoeningen die vaak verward worden met een hallux valgus
Bij sommige andere aandoeningen ontstaat er ook een bult bij de grote teen, deze kunnen daardoor gemakkelijk worden verward met een hallux valgus. Hieronder volgen de voorbeelden van aandoeningen die vaak ten onrechte worden verwisseld met een halux valgus.
Verwarring met te strakke buigpees
Als er sprake is van een pijnlijke bult aan de zijkant van de grote teen zonder dat de grote teen scheef staat, dan kan dit wijzen op een te strakke buigpees van de grote teen.
Bult aan de zijkant van de grote teen door een te strakke buigpees van de grote teen.
Verwarring met een stijve grote teen
Een pijnlijke bult bovenop de grote teen wijst vaak op slijtage van het gewricht, het teengewricht is dan vaak ook wat stijver (dit heet hallux rigidus). De hallux valgus en rigidus worden heel vaak met elkaar verwisseld.
Voorbeeld van de bult aan de bovenzijde van het gewricht van de grote teen.
Zijaanzicht van de bult aan de bovenkant van het versleten gewricht van de grote teen.
De linkervoetet (rechts op foto) heeft de bult aan de bovenkant van het gewricht, de rechtervoet heeft de bult aan de binnenkant van de voet. Dit zijn twee verschillende aandoeningen.
Een bult aan de bovenzijde (links op afbeelding) wijst op slijtage van het grote teengewricht met een stijve grote teen, rechts een voorbeeld van een bult bij een hallux valgus.
Welke behandelingen zijn er voor een hallux valgus?
Een hallux valgus kan zowel niet-operatief (conservatief) en operatief behandeld worden. De niet-operatieve behandeling richt zich op de schoen: een extra brede of aangepaste schoen. Een schoenaanpassing heeft vooral zin als u problemen heeft met het vinden van passende schoenen en op blote voeten geen klachten heeft.
Als u echter ook op blote voeten reeds pijnklachten heeft of als u niet nóg bredere schoenen wilt gaan dragen, kan door middels van een operatie de voetbreedte wat worden aangepast aan een normalere schoenvorm.
Hallux valgus zelftest
Als u zich afvraagt of u in aanmerking komt voor een operatieve hallux valgus correctie, kunt u op de onderstaande knop drukken om de hallux valgus zelftest te doen. Door middel van deze test krijgt u een advies of het verstandig is om een operatie te ondergaan of niet. Let op: wanneer de grote teen niet of nauwelijks scheef staat, is de hallux valgus zelftest geen goed meetinstrument en wordt een hallux valgus operatie niet aangeraden.
Behandelingen van een hallux valgus zonder operatie
Bij de niet-operatieve behandeling wordt de schoen aan de voet aangepast. De voetvorm wordt dus niet gecorrigeerd. Dit is de beste keuze wanneer de hallux valgus nog niet veel pijn doet en u nog niet veel moeite heeft met het vinden van passende schoenen. Ook bij een ernstige hallux valgus zijn schoen aanpassingen nog mogelijk. Hieronder volgen de verschillende mogelijkheden van een niet operatieve behandeling voor een hallux valgus:
- Schoenadvies
- Schoen lokaal oprekken
- Steunzool
- Therapiesokken
- Vilt
- Teenspreiders
- Schoenaanpassingen
- Orthopedische maatschoen
- Controle
- Financiën
Schoenadvies
Brede schoenen van zacht leer
De meest comfortabele schoenen hebben bredere leest en zijn van zacht, echt leer gemaakt. Het is belangrijk dat er geen stiksels over de bult lopen, want door stiksel kan het leer ter plaatse niet goed oprekken. Er zijn ook speciale schoenen te koop met een elastische bovenkant, daardoor komt er minder druk op de bunion.
Voorvoetafwikkeling
Het lopen gaat vaak gemakkelijker als de schoen wat meer ‘doorrolt’. Als de neus van de schoen wat meer omhoog staat, rolt de schoen beter door. Hierdoor hoeft uw voorvoet minder te buigen (dit heet afwikkelcompensatie). Dit soort schoenen zijn verkrijgbaar bij merken als Mephisto Sano en MBT-schoenen. U kunt deze schoenen vinden bij schoenenwinkels die lid zijn van Podolinéa. Deze schoenenwinkels kunnen u advies geven over de verschillende soorten schoenen met een afwikkelcompensatie.
Schoen met voorvoetafwikkeling
Daarnaast bestaan er schoenen die speciaal ontworpen zijn voor voeten met een pijnlijke bunion. Laat u zich hierover informeren in een kwaliteitsschoenenwinkel.
Schoenenmerken met verschillende wijdtematen die speciaal geschikt zijn voor een scheve grote teen zijn: Gemini, Vamos, Waldlaufer en Aco. Bij de wandelschoenen heeft het merk Hanwag diverse modellen met extra ruimte voor de bunion.
Schoen lokaal oprekken
Als de schoen van echt leer is, kan de schoen worden opgerekt op de plaats waar de bunion zit. Dit gebeurt met een kogeltang. Hierdoor vermindert de druk op de bult.
Steunzool
Er dient altijd voldoende ruimte te zijn in uw schoenen voor een steunzool. Het beste kunt u steunzolen dragen in schoenen met een uitneembare binnenzool. Dan kunt u de standaard binnenzool met de op maat gemaakte steunzool verwisselen.
Voorbeeld van een steunzool
Sokken met een gellaagje
Sokken waar aan de binnenkant een gellaagje op de pijnlijke plek van de voet is aangebracht noemen we therapiesokken. Het gellaagje beschermt de huid en vermindert de druk- en schuifkrachten op de bult van de grote teen.
Dit is een voorbeeld van een therapie sok met een gellaagje bij pijnlijke bult. De sok is voor de foto binnenstebuiten gedraaid.
Aanbrengen van orthopedisch vilt
Door middel van orthopedisch vilt dat met een plaklaag in de schoenen wordt aangebracht kan de druk van de pijnlijke plek worden afgehaald. Dit is vooral geschikt indien u klachten hebt in schoenen die u helaas toch moet blijven dragen; bijvoorbeeld uw werkschoenen. Het kan ook helpen als tijdelijke oplossing, totdat de huid- of slijmbeursirritatie hersteld is.
Teenspreiders
Alhoewel er vaak reclame gemaakt wordt voor allerhande teenspreiders, is er tot op heden geen wetenschappelijk bewijs dat deze teenspreiders ook echt een effect hebben op de klachten.
Schoenaanpassing aan eigen schoen
Uw eigen schoenzool kan aangepast worden waardoor u veel minder moeite hoeft te doen om de rollende beweging van het lopen te maken. Hiermee kan het lopen gemakkelijker en minder pijnlijk worden.
Voorbeelden van schoenen met een OVAC. Links ziet u de schoenen in originele staat en rechts de aangepaste schoenen.
Vind uw podoloog
Podozorg Nederland is een groep podologen en podotherapeuten die een sterk geprotocolleerd beleid hebben ontwikkeld voor de meest optimale voetzorg: Voor elke voetklacht hebben zij de beste oplossing op maat. Vind een Podozorg praktijk bij u in de buurt op podozorg.nl.
Orthopedische maatschoen
Als u niet geopereerd wilt of kunt worden en niet meer in confectieschoenen past, kan een orthopedische maatschoen de oplossing zijn. Deze schoenen worden volledig op maat gemaakt. Orthopedische schoenen kunnen tegenwoordig in vele kleuren en modellen gemaakt worden en heel esthetisch gemaakt worden. Wij kunnen u adviseren welke goede orthopedische schoentechnici dicht bij uw huis te vinden zijn.
Operatieve behandeling van een hallux valgus
Vaak wordt er gedacht dat er bij de operatie een stuk van de bult (de bunion) moet worden afgehaald, maar dat klopt niet. De bult is een weggedraaid deel van het gewricht van de grote teen. Door de bult te verwijderen, zou het gewricht beschadigd worden. Door de bult bij de operatie te verplaatsen richting het tweede middenvoetsbeentje, komen de gewrichtsdelen weer netjes boven elkaar te staan en is de bult weg. Niet alleen het bot, maar ook pezen van de grote teen moeten weer op de juiste plaats worden teruggebracht.
In de meeste gevallen zal de specialist als volgt te werk gaan:
- Er wordt een snee gemaakt in de zijkant van de voet (over de bunion);
- De stand van de botten en pezen wordt gecorrigeerd;
- De huid wordt gehecht en er wordt een drukverband om de voet aangebracht dat 1 week moet blijven zitten. Daarna krijgt u een afneembare spica, dat is een spalkje. In zeldzame gevallen krijgt u gips (bij zwakke botten, osteoporose);
- De operatie duurt ongeveer 30 minuten per voet. Vaak is een dubbelzijdige operatie mogelijk.
Voordat u geopereerd wordt, kijkt uw specialist of u ook andere problemen aan de voet hebt die tegelijktijdig moeten worden behandeld (bijvoorbeeld kromme tenen, een zenuwbeknelling of een platvoet).
Er bestaan allerlei verschillende operatietechnieken voor de hallux valgus correctie, uw specialist kijkt wat het beste bij uw situatie past. Lees hieronder meer over de meest voorkomende operaties die in de Bergman kliniek (locatie Naarden) worden uitgevoerd bij een pijnlijke hallux valgus:
Welke operatietechniek past het best bij u?
Welke operatie uw specialist gaat gebruiken, hangt af van uw voet:
- Als de bunion/scheefstand nog niet heel groot is: Chevron osteotomie;
- Bij een forse scheefstand van de grote teen: Scarf osteotomie;
- Als er ook slijtage is van het gewricht van de grote teen: MTP-I artrodese;
- Om de teen nog wat rechter te zetten, gelijktijdig met eerdergenoemde operaties: Akin osteotomie.
De Chevron osteotomie
De gekozen operatietechniek hangt af van de ernst van de scheefstand. De Chevron osteotomie wordt gebruikt als de scheefstand nog niet zo ernstig is.
De operatietechniek
Over het algemeen wordt de snee direct over de bunion gemaakt. Er wordt een klein beetje van het bot van de bunion afgezaagd, zonder daarbij het gewricht te beschadigen. Vervolgens wordt het eerste middenvoetsbeentje met een V-vormige zaagsnede doorgezaagd (zie video). Het botdeel van de bunion wordt naar binnen geschoven tot de grote teen mooi recht staat. Daarna worden de botdelen aan elkaar geschroefd met een schroef die verzinkt in het bot. Deze techniek is gewricht sparend, dus de grote teen blijft bewegelijk.
Video uitleg van chevron osteotomie:
Dit is de Chevron techniek. Hierbij wordt een V-vormige zaagsnede gemaakt. Voor verdere uitleg zie animatiefilm hierboven.
Soms moet een tweede correctie worden verricht opdat de grote teen nog wat rechter komt te staan. Dan wordt ook het eerste kootje van de grote teen gecorrigeerd. Deze procedure heet een Akin osteotomie. Indien nodig, kunnen ook hamertenen tijdens dezelfde operatie worden geopereerd.
Na de operatie
Na de operatie krijgt u gedurende 8 weken een revalidatieschoen en een afneembaar spalkje om de voorvoet.
De revalidatieschoen
Het afneembare spalkje om de voorvoet
De Scarf osteotomie
De Scarf osteotomie is een techniek die ontwikkeld is uit de houtbewerking. Deze techniek wordt toegepast bij een matige en een meer ver gevorderde hallux valgus.
De operatietechniek
Over het algemeen wordt een wat langere snee direct over de bunion en het eerste middenvoetsbeentje gemaakt. Er wordt een klein beetje van het bot van de bunion afgezaagd, zonder daarbij het gewricht te beschadigen. Vervolgens wordt een Z-vormige zaagsnede in het eerste middenvoetsbeentje gemaakt. De twee botdelen van het eerste middenvoetsbeentje worden ten opzichte van elkaar verschoven. Hierbij wordt het botdeel van de bult naar binnen geschoven (zie afbeelding). Vervolgens worden de doorgezaagde botjes in de nieuwe stand weer aan elkaar vastgeschroefd. Die schroefjes verzinken in het bot. Bij deze techniek blijft de grote teen gewoon beweeglijk.
Soms moet een tweede correctie worden verricht opdat de grote teen nog wat rechter komt te staan. Dan wordt ook het eerste kootje van de grote teen gecorrigeerd. Deze procedure heet een Akin osteotomie. Indien nodig, kunnen ook hamertenen tijdens dezelfde operatie worden geopereerd.
De Scarf osteotomie: een Z-vormige zaagsnede in het eerste middenvoetsbeentje. Zie ook animatiefilm hieronder.
Video uitleg van scarf osteotomie:
Dit is een voorbeeld van een voet voor en na een Scarf gecombineerd met Akin operatie. Hierbij is ook de tweede teen geopereerd. In dit voorbeeld is de voet duidelijk wat langer geworden door de operatie. Dit komt doordat een scheve grote teen relatief minder ruimte inneemt dan een rechte teen. Het kan dus zijn dat u een grotere schoenmaat nodig heeft na een hallux valgus correctie.
Het beleid na de operatie
Op de operatiekamer krijgt u een drukverband dat een week blijft zitten. Het verband mag niet worden verwijderd, om infectiegevaar zo veel mogelijk te vermijden en de goede stand van de grote teen te behouden. We raden aan de eerste 24 uur zo min mogelijk te lopen en de voet zo veel mogelijk hoog te houden. Hierdoor wordt de kans op pijn en nabloedingen sterk verkleind.
Oefeningen van de fysiotherapeut
De fysiotherapeut in de Bergmankliniek zal na de operatie bij u langskomen om u instructies te geven over welke oefeningen u na de operatie moet gaan doen met de tenen. Met deze oefeningen voorkomt u stijfheid van de tenen en dit moet u thuis ook trouw blijven doen. Hier volgen de meest belangrijke oefeningen:
- U dient de grote teen zo ver als u kunt (met uw hand) naar boven en naar beneden te drukken. Het mag best wat pijn doen of ongemakkelijk voelen, u hoeft niet bang te zijn iets kapot te maken.
- Een oefening om de enkel soepel te houden en de kans op trombose te verminderen: Het alfabet ‘schrijven’ met uw voet.
Hoog houden van de voet
Om te voorkomen dat uw voet (te veel) opzwelt, is het van belang dat u uw voet zo veel mogelijk hoog houdt. In de meest optimale positie houdt u uw voet iets hoger dan uw hart. U kunt dat bereiken door in een liggende houding een kussen onder uw voeten of onder uw matras te stoppen. Zwelling kan verder tegen worden gegaan met koeling van de voet, d.m.v. ice packs of ijsklontjes in een plastic zak op of om uw voet. Om het verband de eerste week droog te houden dient u bij het douchen een speciale douchezak om de voet te doen. Het is aan te raden te douchen op een krukje, met de voet hoog op een tweede krukje. Ook tandenpoetsen kan het beste zittend worden gedaan.
Teenspica
Er vindt een wondcontrole plaats één week na de operatie op de gipskamer van de Bergman kliniek. Dan wordt tevens het afneembare spalkje (ook wel 'teenspica' genaamd) voor uw voet gemaakt.
Met dit afneembare spalkje wordt uw grote teen in de goede stand gehouden. Om te douchen en uw grote teen te bewegen kunt u deze spica even afdoen. Deze spica dient u te blijven dragen tot aan de controle bij uw specialist. Deze controle vindt ongeveer 8 weken na de operatie plaats. Er wordt dan ook een nieuwe röntgenfoto gemaakt van de geopereerde voet.
Recht vastzetten van de grote teen (MTP-I artrodese)
Het vastzetten van het grote teengewricht (de MTP-I artrodese) is een techniek die wordt gebruikt bij een ernstige hallux valgus, of wanneer het teengewricht niet alleen scheef staat, maar ook versleten is (dit heet artrose of hallux rigidus). Indien nodig, kunnen ook hamertenen tijdens dezelfde operatie worden geopereerd.
Als het gewricht tussen het eerste middenvoetsbeentje en de grote teen wordt vastgezet, kan de grote teen dus niet meer goed op en neer bewegen. Hierdoor wordt het na de operatie lastig om nog heel hoge hakken te dragen. Een hakhoogte van 4 a 5 cm wordt vaak nog wel verdragen na deze operatie. Er bevindt zich nog een tweede gewrichtje in de grote teen, tussen de twee teenkootjes. Dit gewrichtje (het zogenaamde IP gewricht) blijft wel bewegelijk. Veel mensen zijn bang dat het lopen en afwikkelen van de voet veel moeilijker zal gaan na het stijf zetten van het grote teengewricht. In de praktijk valt het erg mee. De meeste mensen kunnen hun oude sportactiviteiten gewoon weer hervatten na deze operatie.
De operatietechniek
Over het algemeen wordt een snee gemaakt direct over de bunion aan de binnenkant van uw voet. Het kraakbeen wordt aan beide zijden van het grote teengewricht verwijderd, de teen wordt in de juist positie geplaatst en vastgeschroefd met twee schroeven die in het bot verzinken.
 |  |
|
|
Voorbeeld van een ernstige hallux valgus (links) die recht is gezet door een MTP-I artrodese (rechts). De andere tenen zijn tijdens dezelfde operatie rechtgezet.
Dit is de röntgenfoto van dezelfde voet als op de foto’s hierboven. Het grote teengewricht is vastgezet met schroeven.
Na de operatie
De huid wordt gehecht met oplosbare hechtingen die er dus niet uit hoeven te worden gehaald. Op de operatiekamer krijgt u een drukverband dat een week blijft zitten. U mag de voet nog niet belasten. Het verband mag niet worden verwijderd, om infectiegevaar zo veel mogelijk te vermijden en de goede stand van de grote teen te behouden. We raden aan de eerste 24 uur zo min mogelijk te lopen en de voet zo veel mogelijk hoog te houden. Hierdoor wordt de kans op pijn en nabloedingen sterk verkleind.
Een week na de operatie krijg u een gipsschoentje. Met dit gipsschoentje mag u lopen, u mag de voet zoveel belasten als aangenaam voelt. Het gips wordt na 6 weken verwijderd op de gipskamer, daarna wordt een röntgenfoto van de voet gemaakt. Als de botten goed aan elkaar gegroeid zijn op de röntgenfoto is de behandeling klaar. De voet is nog wel erg gezwollen als u net uit het gips komt. U kunt dus het beste een wijde schoen gaan dragen.
Voorbeeld van een voet voor en na een MTP-I artrodese. De grote teen is hier vastgezet met een plaat en schroeven. In dezelfde operatie zijn ook de gewrichtjes van de 2e en 3e middenvoetsbeentjes terug in de kom gezet. Doordat alle tenen nu veel rechter staan, is de voet wel langer geworden. Dit kan betekenen dat er een grotere schoenmaat nodig is na de operatie.
TMT-I artrodese
Bij deze operatie wordt het gewricht tussen de middenvoet en het eerste middenvoetsbeentje (het TMT-I gewricht) vastgezet (zie figuur hieronder). Deze techniek wordt gebruikt bij een ernstige hallux valgus of bij een te bewegelijk TMT-I gewricht. Door aan de ene zijde van het gewricht iets meer bot weg te zagen dan aan de andere kant, kan de stand van het eerste middenvoetsbeentje worden gecorrigeerd. Deze operatie kan ook een onderdeel zijn van een operatieve platvoetcorrectie.
Van nature is het TMT-I gewricht een stijf gewricht die maar een paar graden kan bewegen. Het vastzetten van dat gewricht heeft daarom niet heel veel impact op de voetfunctie.
De operatietechniek
Over het algemeen wordt een wat langere snee direct over de bunion en het eerste middenvoetsbeentje gemaakt. Er wordt een klein beetje van het bot van de bunion afgezaagd, zonder daarbij het gewricht te beschadigen. Het TMT-I gewricht wordt geopend en al het kraakbeen aan beide zijden van het gewricht wordt verwijderd. Daarnaast wordt een wigje bot verwijderd ter hoogte van het TMT-I gewricht om de stand van het eerste middenvoetsbeentje te verbeteren, hierdoor verbetert ook de stand van de grote teen. Dan worden de botdelen in de goede stand op elkaar geschroefd. Soms wordt een plaat met schroeven gebruikt voor extra versteviging.
Soms moet een tweede correctie worden verricht opdat de grote teen nog wat rechter komt te staan. Dan wordt ook het eerste kootje van de grote teen gecorrigeerd. Deze procedure heet een Akin osteotomie. Indien nodig, kunnen ook hamertenen tijdens dezelfde operatie worden geopereerd.
Bij de rechtervoet (links op foto) is de hallux valgus gecorrigeerd door middel van een TMT-I artrodese. Voor de operatie stond de grote teen net zo scheef als de linkervoetet op dit plaatje.
Röntgenfoto van de rechtervoet vóór de hallux valgus correctie.
Röntgenfoto van hallux valgus correctie door middel van een TMT-I artrodese aan de rechtervoet, met twee schroeven.
Na de operatie
De huid wordt gehecht met oplosbare hechtingen die er dus niet uit hoeven te worden gehaald. Op de operatiekamer krijgt u een drukverband dat later op de dag wordt vervangen door een onderbeen gips. U mag het been nog niet belasten. We raden aan de eerste 24 uur zo min mogelijk te lopen en de voet zo veel mogelijk hoog te houden. Hierdoor wordt de kans op pijn en nabloedingen sterk verkleind.
Twee weken na de operatie krijg u een gipsschoentje. Met dit gipsschoentje mag u lopen, u mag de voet zoveel belasten als aangenaam voelt. Dit gipsschoentje dient u 6 weken te dragen. Dan wordt het gips op de gipskamer verwijderd. Er wordt een röntgenfoto van uw voet gemaakt om te beoordelen of de botten voldoende stevig aan elkaar zijn gegroeid. Als dat de botten voldoende geheeld zijn kunt u een wijde schoen gaan dragen. De voet is namelijk meestal nog erg opgezet als u net uit het gips komt.
De Akin osteotomie
Soms wordt in combinatie met een Chevron, Scarf osteotomie of TMT-I artrodese, een tweede correctie verricht opdat de grote teen nog wat rechter komt te staan. Dan wordt ook het eerste kootje van de grote teen gecorrigeerd. Deze ingreep heet een Akin osteotomie. Uw chirurg doet eerst de hallux valgus correctie volgens één van de bovengenoemde technieken. Dan wordt er gekeken of de teen recht genoeg staat. Als dit niet het geval is, zal een Akin osteotomie worden verricht. Er wordt dan een klein driehoekje bot uit het grote teen kootje verwijderd (zie figuur hieronder). De botdelen worden vervolgens stevig tegen elkaar gedrukt en vastgezet met een schroef of een soort nietje. De grote teen staat dan nog wat rechter. Het grote teengewricht blijft bewegelijk en de nabehandeling verandert niet door deze extra ingreep.
Voor verdere uitleg: zie de animatiefilm hieronder.
Video uitleg van Akin osteotomie:
Risico’s van minimaal invasieve chirurgie bij hallux valgus
De laatste jaren is er steeds meer belangstelling gekomen voor de zogenaamde minimaal invasieve hallux valgus correcties. Met een paar kleine sneetjes in de huid en een klein ‘tandartsen freesje’ wordt de bunion verwijderd en het bot van het eerste middenvoetsbeentje gebroken en verplaatst. Deze methode zou als voordeel hebben dat de revalidatie na de operatie iets sneller zou gaan. Er kleven echter ook behoorlijk wat nadelen aan de minimaal invasieve techniek van opereren. Het is geen geschikte methode voor een ernstige scheefstand van de grote teen. Er kan ook gemakkelijker zenuwschade optreden doordat de zenuwtjes niet kunnen worden gezien door de steekgaatjes. Vanwege alle risico’s wordt de minimaal invasieve techniek voor de hallux valgus correctie in de Bergman kliniek (locatie Naarden) niet uitgevoerd.
Meer informatie
Lees meer over de minimaal invasieve methode en waarom deze in de Bergman kliniek (locatie Naarden) niet wordt toegepast. Klik op de onderstaande knop!
Voorkomen van pijn na de hallux valgus operatie
Om te voorkomen dat u veel pijn zal ervaren na de operatie krijgt u in de Bergman kliniek (locatie Naarden) een speciale verdoving rond de enkel. Deze verdoving zorgt er over het algemeen voor dat u de eerste uren na de operatie weinig tot geen pijn zal ervaren. Om zwelling te voorkomen zal uw geopereerde voet worden gekoeld met een speciale koelschoen. De meerderheid van de patiënten vinden de pijn na de operatie erg meevallen.
Controles na een hallux valgus operatie
De controles zijn afhankelijk van de gebruikte techniek. Bij een Chevron- of Scarf osteotomie komt u één week na de operatie op de gipskamer, tot die tijd blijft het verband om. Op de gipskamer krijgt u een afneembare teenspica (een teenspalkje om de grote teen en voorvoet) aangemeten. Deze teenspica dient u 7 weken te blijven dragen. Om de grote teen te oefenen doet u 3 maal per dag de spica af. Als de spica vies is, kan deze gewassen worden in een lauwwarm sopje met wasmiddel.
Hebt u een MTP-I of TMT-I artrodese ondergaan, dan is de nabehandeling iets anders. Dan krijgt u een niet afneembaar gipsschoentje aangelegd. De grote teen moet dan juist niet geoefend worden. Acht weken na de operatie komt u bij uw specialist op controle en wordt een röntgenfoto van uw geopereerde voet(en) gemaakt.
Hersteltijden na hallux valgus chirurgie
Hieronder vindt u een indicatie voor hersteltijden na hallux valgus chirurgie. De revalidatietijden kunnen erg verschillen van persoon tot persoon. Hersteltijden zijn afhankelijk van uw leeftijd, uw gezondheid, uw gewicht, eventueel rookgedrag en complicaties na de operatie. Hoe lang u niet kunt werken is afhankelijk van een aantal factoren, zoals het soort werk dat u doet, de reistijden en het vervoersmiddel van en naar uw werk. Onderstaande lengte van ziekteverlof periodes zijn door patiënten gerapporteerde gemiddelden. Overleg uw ziekteverlof altijd met uw bedrijfsarts!
| Verblijf in ziekenhuis | |
|---|---|
| 1 voet | Dagbehandeling |
| 2 voeten | 1 overnachting |
| Rust en hoog houden van de voet | |
| In de meeste gevallen | 2 weken |
| Hechtingen verwijderen | |
| In de meeste gevallen | Geen, zelf oplosbare hechtingen |
| Krukken | |
| Bij Chevron of Scarf operatie | Alleen als u dit zelf comfortabeler vindt |
| Bij TMT-I of MTP-I arthrodese | 1 week drukverband, daarna 6 weken loopgips (in totaal 7 weken) |
| Ziekteverlof werk | |
| Zittend werk | 4 weken gemiddeld |
| Staand werk | 6 - 8 weken gemiddeld |
| Zwelling van de voet | |
| In de meeste gevallen | 12 weken gemiddeld |
| Schoeisel na Chevron of Scarf operatie | |
| Revalidatieschoen | 4 - 8 weken* |
| Wijde schoen | 8 tot 12 weken na de operatie |
| Normale schoen | > 12 weken na de operatie |
| Schoeisel na TMT-I of MTP-I artrodese | |
| Wijde schoen | 8 tot 12 weken na de operatie |
| Normale schoen | > 12 weken na de operatie |
| Resultaat van de operatie | |
| Goed | 3 maanden na de operatie |
| Beter | 6 maanden na de operatie |
| Best | 12 maanden na de operatie |
* Vanaf 8 weken na de operatie mogen gewone (wijde) schoenen worden gedragen.
Wel of geen operatie?
Veel mensen met weinig klachten denken dat het misschien een goed idee is om zich preventief te laten opereren ‘voordat het erger wordt’. We raden ten sterkste af om een hallux valgus operatie te doen als er nog niet veel pijnklachten zijn. Een reden om de hallux valgus operatief te laten corrigeren is dat er veel pijn is op de bunion of van een hamerteen naast de grote teen, of dat er een serieus probleem is ontstaan met het vinden van passend schoeisel. Pijn is natuurlijk een heel subjectief begrip en vaak ook afhankelijk van het soort werk en sport dat u doet. Iemand met een staand en lopend beroep heeft vaak eerder klachten, zeker als er representatieve schoenen moeten worden gedragen.
Een deel van de mensen heeft helemaal geen last van de bunion zelf, maar van de (tweede) teen ernaast. Er wordt door de grote teen tegen de tweede teen aangedrukt. De tweede teen kan hierdoor krom gaan staan (dit heet een ‘hamerteen’). Op den duur kan die tweede teen zelfs uit ‘de kom’ worden gedrukt. Dit kan veel pijnklachten geven onder de bal van de voet en aan de basis van de tweede teen. Als de tweede teen pijn gaat doen en uit de kom gaat, kan dit een reden zijn om de hallux valgus correctie uit te voeren. Als de tweede teen langdurig uit de kom staat kan dit namelijk heel lastig zijn om operatief nog helemaal goed te krijgen.
De linker foto laat de voet zien voor de operatie. U kunt zien hoe het gewricht tussen het tweede middenvoetsbeentje en de tweede teen 'uit de kom staat'. De rechter röntgenfoto is na de operatie genomen, waarbij de stand van de grote teen is gecorrigeerd door middel van een MTP-I artrodese en het gewrichtje van de tweede teen weer 'in de kom' is gezet. De zaagsnede in tweede middenvoetsbeentje is ook vastgezet met een schroefje.
Niet bedoeld als esthetische operatie
Het is uiterst onverstandig om u aan de voet te laten opereren omdat u de voet ‘niet mooi’ vindt, terwijl u geen pijn heeft! Deze operaties zijn geen esthetische operaties. Het doel van de voetoperaties is zuiver om pijnklachten te verminderen. Wanneer u nu een pijnloze voet hebt, zou het erg vervelend zijn wanneer die pijnloze (maar in uw ogen niet mooie) grote teen na een operatie mooi recht staat maar wel pijn is gaan doen. Dat kan namelijk gebeuren: Sommige mensen hebben meer pijn na de operatie dan voor die tijd. Bedenk dus altijd heel goed hoeveel klachten u heeft van de voet voordat u zich laat opereren.
De Bergman Clinics app
Staat u op de wachtlijst voor een operatie aan uw hallux valgus? De Bergman Clinics app geeft alle informatie omtrent uw behandeling en controles.
Veelgestelde vragen over de hallux valgus behandeling
Hieronder volgen de meest gestelde vragen over de hallux valgus en de behandeling ervan.
Mijn huisarts raadt de hallux valgusoperatie af, omdat het vaak weer terugkomt?
De hallux valgus operatie heeft in het verleden een slechte naam opgebouwd. Met de technieken die destijds gebruikt werden kwam de scheefstand inderdaad regelmatig weer terug. Gelukkig zijn de technieken de laatste jaren sterk verbeterd. Indien u zich door een ervaren voetchirurg laat opereren, is de kans dat de scheefstand terugkomt vrij klein.
Ik ben al een keer aan een hallux valgus geopereerd, het is helaas mislukt, is daar nog wat aan te doen? (Bijvoorbeeld: de grote teen staat nog steeds scheef, of er is pijn of stijfheid in het gewricht)
Het is goed om daar nog eens naar te laten kijken. In de Bergman kliniek (locatie Naarden) hebben we een jarenlange ervaring met de operatieve hallux valgus correctie en hersteloperaties. We zijn goed op de hoogte van alle mogelijke complicaties van een hallux valgus operatie. Voor veel persisterende klachten na een hallux valgus operatie hebben we een goede oplossing. Helaas is een onvoldoende correctie van de scheefstand van de grote teen de frequentst voorkomende reden voor een teleurstellend resultaat. Gelukkig is deze complicatie vaak goed te verhelpen met een hernieuwde operatie.
In de revalidatiefase van de hallux valgus operatie kan een complicatie ontstaan, bijvoorbeeld als de botten niet goed aan elkaar zijn vastgegroeid. De stand van de grote teen kan onvoldoende zijn gecorrigeerd (staat nog scheef), of is over-gecorrigeerd (hallux varus: de teen staat scheef de andere kant op). Het litteken van de operatie kan pijnlijk blijven, of het gewricht van de grote teen kan stijf of pijnlijk geworden zijn.
Gelukkig kunnen veel problemen na een hallux valgus operatie toch nog worden opgelost. Soms is daar een nieuwe operatie voor nodig, soms lukt het de klachten te verminderen met een steunzool of een schoenaanpassing.
Ik hoor van iedereen dat de hallux valgus operatie heel veel pijn doet, klopt dat?
Gelukkig zijn er moderne pijnbestrijding protocollen die er voor zorgen dat de pijnklachten na de operatie goed te bestrijden zijn. In de Bergman kliniek (locatie Naarden) geven we u tijdens de operatie een extra lokale verdoving rondom de enkel. Bovendien krijgt u krachtige pijnstillers voorgeschreven. Over het algemeen valt de pijn na de operatie erg mee. Ongeveer 1 op de 5 geopereerde patiënten ervaart ondanks al onze maatregelen toch pijn na de operatie.
Kan het gewricht van de grote teen (MTP-I-gewricht) altijd blijven bewegen?
Als het gewricht nog niet te erg versleten is, kan het gewricht blijven bewegen. Bij ernstige slijtage van het gewricht zal het gewricht moeten worden vastgezet. Er blijft dan nog wel wat bewegelijkheid in de teen, doordat de aangrenzende gewrichten nog wel kunnen bewegen.
Als ik me nu nog niet laat opereren en het wordt in de toekomst (veel) erger, kan er dan nog wat aan worden gedaan?
U kunt rustig afwachten. Ook als de grote teen veel schever gaat staan is er nog een operatieve oplossing mogelijk. Het is niet goed te voorspellen of de scheefstand erger zal worden en in welk tempo. De enige goede indicatie om te opereren zijn pijnklachten. Bij afwachten speelt de leeftijd wel een rol. Het bot wordt kwetsbaarder en wondgenezing lastiger naarmate u ouder wordt. De Bergman kliniek (locatie Naarden) hanteert wel een leeftijdsgrens van 80 jaar. Boven de 80 jaar is er meer kans op vervelende complicaties bij een voetoperatie.
Mijn knok is momenteel nog niet heel erg, maar ik ben bang dat hij zo groot wordt als bij mijn moeder
Het is moeilijk te voorspellen of de knok bij u net zo groot zal worden als bij uw moeder. Het kan bij u heel anders lopen! De hallux valgus operatie moet niet worden gezien als een voorzorgsmaatregel, u kunt zich veel beter pas laten opereren als u pijnklachten hebt.
Ik heb last van beide voeten, kunnen mijn beide voeten tegelijk worden geopereerd?
Als er een operatie wordt uitgevoerd waarbij beide voeten direct na de operatie belast mogen worden, dan kan dat. In de Bergman kliniek (locatie Naarden) worden Chevron en Scarf operaties aan twee voeten tegelijkertijd uitgevoerd (pas op: dit gebeurt niet in ieder ziekenhuis of kliniek!). Als er een operatietechniek gebruikt wordt waarbij de voet na de operatie kortdurend niet belast mag worden (zoals bij MTP-I artrodese en TMT-I artrodese), is het gemakkelijker om de voeten afzonderlijk te opereren. De operaties kunnen wel vlak na elkaar worden uitgevoerd, bijvoorbeeld met een interval van 2 tot 4 weken. Tegen de tijd dat de tweede voet geopereerd wordt, kunt u dan alweer staan op de eerst geopereerde voet. Op deze manier is de totale revalidatietijd toch wat korter, omdat u nog aan het revalideren bent van de eerste voet als de tweede voet geopereerd wordt.
Het lijkt me niet te doen om aan twee voeten tegelijkertijd geopereerd te worden, dan kan ik toch helemaal niets meer?
Dat is een gedachtefout. U kunt met één geopereerde voet net zo weinig als met twee. De eerste paar weken zet u een paar stapjes binnenshuis (naar het toilet, naar uw slaapkamer). Langer staan geeft direct een zwaar of pijnlijk gevoel in de voeten. U kunt echt niet meer lopen of langer staan met één geopereerde voet dan met twee. U bent net zo afhankelijk van verzorging (eten kopen, huishouden, schoonmaak ed.) met één geopereerde voet als met twee geopereerde voeten. Autorijden en naar het werk gaan gaat ook niet sneller als u aan één voet geopereerd bent in vergelijking met twee geopereerde voeten.
Ik ben helemaal alleen, er is niemand die voor mij kan zorgen. Wat moet ik regelen voor de eerste periode na de operatie?
U moet zich realiseren dat u de eerste tijd echt hulp nodig heeft. U kunt de eerste twee weken niet zelf koken of boodschappen doen. Ook de rest van het huishouden gaat dan nog niet lukken. Als er (kleine) kinderen in huis zijn, zal daar misschien ook opvang voor moeten geregeld worden. U zult bijvoorbeeld niet in staat zijn om de kinderen de eerste paar weken zelf naar school te brengen.
De benodigde hulp verschilt van persoon tot persoon en is sterk afhankelijk van de thuissituatie. Als u geen partner of volwassen kind hebt die voor u kan zorgen, kunt u misschien thuiszorg aanvragen. Er bestaat vaak ook een mogelijkheid om tijdelijk in een zorghotel te gaan revalideren.
Ik heb gehoord van de “Spaanse methode” daar wordt de hallux valgus geopereerd door een klein steekgaatje, die techniek heet minimaal invasieve chirurgie. Kan ik dat ook krijgen?
De voordelen van minimaal invasieve chirurgie in het algemeen zijn minder weefselschade, minder pijn en sneller herstel. In de orthopedische chirurgie zijn de kijkoperaties in de knie-, de schouder- en het enkelgewricht heel populair geworden.
Momenteel is de minimaal invasieve chirurgie van de voet volop in ontwikkeling. Deze technieken vergen een lange leercurve voor de chirurg, die niet goed kan zien wat hij/zij doet door dat steekgaatje. Een kijkoperatie vindt plaats in een gewricht, dat is een holte waar een kijkertje in kan worden gebracht. Maar de minimaal invasieve hallux valgus chirurgie vindt niet plaats in het gewricht, er wordt ook geen kijkertje ingebracht. Er is daarom een groter risico om met deze sleutelgat chirurgie peesjes of zenuwtjes of bloedvaatjes kapot te maken. Er worden gelukkig veel bij- en nascholingen georganiseerd voor artsen om deze technieken beter onder de knie te krijgen.
Een voordeel van de minimaal invasieve hallux valgus correctie zou kunnen zijn dat het revalidatietraject wat sneller zou kunnen gaan. De resultaten op de langere termijn (na enkele maanden) zijn niet beter dan van open chirurgie. Momenteel kan een milde scheefstand van de grote teen gecorrigeerd worden met een minimaal invasieve techniek, maar voor de ernstige hallux valgus is deze techniek nog niet geschikt. In de Bergman kliniek (locatie Naarden) wordt de minimaal invasieve correctie voor de hallux valgus niet uitgevoerd.
Zou u zich graag in Spanje willen laten opereren, dan is het belangrijk om te weten dat de Nederlandse zorgverzekering deze behandeling niet meer vergoed. Als u in Spanje geopereerd bent aan de grote teen en er treedt onverhoopt een complicatie op na de ingreep, dan kan het lastig zijn om in Nederland een specialist te vinden die ervaring heeft met dat type operatie en de complicaties ervan.
Teleurgesteld over het resultaat van uw hallux valgus operatie?
Helaas kan het gebeuren dat na een hallux valgus operatie de oude klachten blijven bestaan of dat er nieuwe klachten ontstaan. Gelukkig is hier vaak nog wel wat aan te doen. Hieronder leest u wat de meest voorkomende klachten na een hallux valgus operatie zijn en hoe ze te verhelpen zijn:
- Onvoldoende gecorrigeerde teen
- Pijnlijk gewricht van de grote teen
- Stijf gewricht
- Pijn onder het gewricht van de grote teen
- Pijn onder de bal van de voet
- Klachten aan het litteken
- Pijnlijke schroef op de voetrug
- Teen is teveel gecorrigeerd
- Chronische pijn in de geopereerde voet
Onder-gecorrigeerde hallux
Onvoldoende correctie van de hallux valgus is helaas een probleem dat vaker voorkomt. Als de grote teen na de operatie nog steeds scheef staat, kan dit meerdere oorzaken hebben. Het kan komen door de gekozen operatietechniek, die achteraf gezien onvoldoende correctie tot stand kon brengen. Er kan een onvoldoende begrepen instabiliteit van de voetgewrichtjes bestaan. Met name bij jonge mensen is het moeilijk een blijvende correctie van de hallux valgus te verkrijgen. Ook bij mensen boven de 65 jaar met een ernstige hallux valgus is er een groter risico dat de grote teen na de operatie toch weer scheef gaat staan. Bij die laatste groep is het soms beter om het gewricht van de grote teen in een rechte stand vast te zetten. Daarmee is de kans op een hernieuwde scheefstand minimaal.
Hier kunt u meer lezen over het vastzetten van het grote teengewricht.
Indien u ontevreden bent over het resultaat van uw hallux valgus operatie kunt u een second opinion aanvragen in de Bergman kliniek (locatie Naarden). Wij zijn gespecialiseerd in alle problemen die kunnen ontstaan na een hallux valgus operatie. Er is vaak nog wat aan te doen!
Links een voorbeeld van een matige hallux valgus vóór de operatie, rechts ziet u dezelfde voet na een hallux valgus operatie. Er is nog steeds enige scheefstand van de grote teen, er is onvoldoende correctie bereikt met de operatie.
Het grote teengewricht doet pijn
Na de hallux valgus operatie kan het grote teengewricht om verschillende redenen pijnlijk zijn:
- Het grote teengewricht kan stijf worden door slijtage (artrose);
- De doorbloeding van het bot kan verstoord zijn;
- De schroeven kunnen in het gewricht uitsteken;
- Er zijn verklevingen in het gewricht ontstaan.
Lees hieronder meer over deze redenen.
Versleten of stijf gewricht van de grote teen
Na een hallux valgus operatie wordt het gewricht vaak een klein beetje stijver dan het voor de operatie was. Maar als het gewricht veel stijver wordt, dan komt dit vaak doordat er slijtage in het gewricht is ontstaan, of doordat zich verklevingen in het gewricht hebben gevormd. De slijtage in het gewricht wordt vaker gezien bij mensen boven de 50 jaar. De verklevingen in het gewricht die na een operatie zijn ontstaan zien we juist veel vaker bij jongvolwassenen (tot 30 jaar).
Soms ontstaat de stijfheid in het grote teengewricht door andere redenen. Als bijvoorbeeld het eerste middenvoetsbeentje langer is geworden door de operatie (zie onderstaande röntgenfoto). Het middenvoetsbeentje kan langer worden doordat de zaagsnede erg schuin is geplaatst. Door een verlenging van het middenvoetsbeentje ontstaat er meer spanning (van de pezen) op het gewricht. Dit maakt het grote teengewricht stijver.
Bij deze patiënte is het eerste middenvoetsbeentje na de operatie langer geworden dan het tweede middenvoetsbeentje. Op de linker foto ziet u de voet vóór de operatie, de situatie na de operatie ziet u op de rechter foto.
Bij de rechtervoet ziet een metalen ‘nietje’ dat gebruikt is voor een extra correctie door middel van een Akin osteotomie. Het nietje zag er qua vorm oorspronkelijk net zo uit als bij de linkervoetet. Doordat het nietje tijdens de operatie per ongeluk deels in het gewricht is geplaatst, is het door de bewegingen in het gewricht na verloop van tijd gebroken. Het gewricht is verder beschadigd door het stukje metaal in het gewricht.
Pijn onder de grote teen
Na een hallux valgus operatie ontstaat soms pijn onder het grote teengewricht. Onder het grote teengewricht bevinden zich twee kleine botjes, de sesambeentjes. Deze sesambeentjes helpen bij het buigen van de grote teen. Bij een hallux valgus staan de sesambeentjes vaak niet meer netjes onder het grote teengewricht. Na een operatieve hallux valgus correctie bevinden de sesambeentjes zich op een andere plek onder het grote teengewricht dan voor de operatie. Dit kan wat pijnlijk zijn. Het lichaam moet wennen aan die nieuwe positie van de sesambeentjes, u was namelijk niet meer gewend om op die sesambeentjes te lopen. Meestal verdwijnen deze klachten vanzelf na 6 tot 12 maanden. In de tussentijd kunnen de klachten goed verholpen worden met een steunzool.
Hier ziet u een foto van de onderzijde van de voet voor een hallux valgus operatie. De sesambeentjes zijn rood omlijnd. Ze liggen niet mooi in het midden van het gewricht (bij de rode pijl).
Te lange schroeven
Helaas komt het ook voor dat uw chirurg een net iets te lange schroef heeft geplaatst. De punt van de schroef bevindt zich dan in het gewricht tussen het eerste middenvoetsbeentje en een sesambeentje. Hierdoor schraapt uw sesambeentje tegen de punt van de schroef aan. Gelukkig is dit probleem vaak goed te zien op een röntgenfoto van de zijkant van uw voet. Helaas wordt niet door iedere chirurg standaard een röntgenfoto van de zijkant van de voet gemaakt, waardoor het probleem van een te lange schroef soms over het hoofd wordt gezien!
Op deze zogenaamde ‘skyline opname’ röntgenfoto is goed te zien dat er een te lange in het sesambeentje steekt.
Dit is een zijdelingse röntgenfoto van de voet van dezelfde patiënt. Ook op deze opname kan een te lange schroef meestal goed gezien worden. Jammer genoeg wordt deze zijdelingse röntgenfoto niet standaard in ieder ziekenhuis/kliniek gemaakt, waardoor de oorzaak van de klachten dan niet altijd kan worden ontdekt.
Metatarsalgie: pijn onder de voorvoet
Het eerste middenvoetsbeentje wordt bij een hallux valgus operatie ten opzichte van het tweede middenvoetsbeentje in een andere stand geplaatst. De bedoeling is natuurlijk dat alle middenvoetsbeentjes evenveel belast worden. Maar soms komt het eerste middenvoetsbeentje door de operatie in een iets hogere positie dan het tweede middenvoetsbeentje. De belasting van het eerste middenvoetsbeentje wordt dan minder, en van het tweede middenvoetsbeentje meer. Het tweede middenvoetsbeentje wordt dan overbelast, dit geeft pijn onder de bal van de voet. We noemen dit ook wel transfermetatarsalgie.
Bij deze operatie is het eerste middenvoetsbeentje (onbedoeld) hoger komen te staan dan de andere middenvoetsbeentjes. De andere middenvoetsbeentjes staan hierdoor lager dan het eerste, en worden hierdoor meer belast.
Pijn door een groter lengteverschil tussen de middenvoetsbeentjes
In dit voorbeeld is het eerste middenvoet beentje korter geworden door de hallux valgus operatie. Daardoor is de verhouding tussen het eerste en tweede middenvoetsbeentje verstoord geraakt. Het tweede middenvoetsbeentje is relatief te lang geworden, en hierdoor wordt dit middenvoetsbeentje meer belast dan voor de operatie. Dit kan pijnklachten veroorzaken onder de bal van de voet.
Dit is een ‘skyline’ opname van de onderzijde van de voet na een hallux valgus operatie: het tweede middenvoetsbeentje is langer dan de andere middenvoetsbeentjes. Het eerste middenvoetsbeentje is korter geworden en wordt sinds de operatie te weinig belast. Het tweede middenvoetsbeentje wordt hierdoor overbelast. Er ontstaat pijn onder de voet en/of extra eeltvorming.
Dit is de manier waarop een skyline röntgenopname gemaakt wordt.
Meestal kan pijn onder de bal van de voet na een hallux valgus operatie goed verholpen worden met steunzolen. Een steunzool kan de druk onder de bal van de voet beter verdelen. Maar als de klachten zodanig zijn dat het lopen op blote voeten veel pijn doet of vrijwel onmogelijk is, kan een operatie oplossing bieden. Bij een operatie zal getracht worden om het eerste middenvoetsbeentje weer beter dragend te krijgen, door het iets meer naar beneden te plaatsen.
Litteken problemen
Een litteken op de voet kan erg hinderlijk zijn doordat de schoen er tegenaan drukt. Daarom moet de plaats waar de operateur het litteken maakt zorgvuldig worden gekozen. In de voeten zitten (net zoals in de handen) extreem veel huidzenuwtjes. Een huidzenuwtakje kan beschadigd worden tijdens de operatie. Meestal ontstaat hierdoor een verdoofd gevoel in de huid rondom het litteken. Maar soms raakt zo’n beschadigd zenuwtakje verkleefd met het litteken of vormt een neuroom. Een neuroom is een pijnlijke goedaardige woekering van het beschadigde zenuwweefsel.
Dit probleem kan ontstaan als de operatiesnee bovenop of vlak naast een huidzenuwtakje is geplaatst, dan kan het huidzenuwtje verkleefd raken in het litteken. Omdat de huid wordt opgerekt bij het bewegen van het grote teengewricht, komt er ook een pijnlijke spanning te staan op het verkleefde zenuwtje of de neuroom. Dit probleem kan heel lastig zijn om op te lossen. Meestal wordt door middel van een kortwerkende proefverdoving gekeken of de pijnklachten inderdaad ontstaan door het verkleefde zenuwtje. Als de verdoving goed werkt, kan het beschadigde zenuwtje operatief worden verwijderd. Helaas kan daarna toch weer opnieuw een pijnlijk zenuwstompje ontstaan.
In bovenstaand voorbeeld ziet u op welke plaats het litteken meer kans geeft op zenuwverkleving (rode lijn), en op welke plaats minder (zwarte lijn).
Sommige mensen hebben een overmatige littekenvorming. Dit heet ‘keloïdvorming’. Keloïdvorming is deels erfelijk bepaald en treedt vaker op bij mensen met een donkere huid. Daarnaast ontstaat keloïd gemakkelijker na wondinfecties en na wondgenezingsproblemen. Keloïd kan behandeld worden met lasertherapie. Om de kans op keloïdvorming te verminderen kunt u de (gesloten) wond behandelen met siliconen litteken-gels, die te koop zijn bij de apotheek. Helaas worden deze gels niet vergoed door de ziektekostenverzekering.
Pijnlijke schroef voelbaar
De meeste operateurs gebruiken voor de hallux valgus operatie schroeven die helemaal in het bot verzinken. Daarom is de schroef vlak na de operatie meestal niet te voelen op de voetrug. De voetrug is vaak nog wat dik van de operatie en de schroef ligt ergens in het bot verzonken.
Een aantal maanden na de operatie verdwijnt de zwelling van de voet. Dan kunt u ineens iets hards gaan voelen op de voetrug. Vaak is dit een scherp stukje bot wat nog verder moet gaan ‘afronden’, daar gaat meer tijd overheen. Dus als u iets vervelends voelt in de eerste maanden na de operatie, is het vaak niet de schroef. Maar naar verloop van tijd verandert de vorm van het bot zodanig, dat het bot wat kan ‘zakken’ ten opzichte van de schroef. Hierdoor kan de schroef steeds beter voelbaar worden. Dit kan ook pas jaren na de hallux valgus operatie ontstaan.
Als de botten eenmaal geheeld zijn hebben de schroeven hun functie verloren en kunnen zonder problemen (operatief) worden verwijderd. Het operatief verwijderen van de schroeven is een relatief kleine ingreep, met een korte revalidatietijd. Over het algemeen bent u binnen enkele dagen genezen.
Een röntgenfoto van de voet van de zijkant. De langste schroef is na operatie uit gaan steken. Dit geeft vaak drukklachten in schoenen.
De stand van de grote teen is te veel gecorrigeerd
Als de grote teen te veel is gecorrigeerd, dan staat hij weer scheef, maar dan naar de andere kant. Mensen met heel soepele of hypermobiele gewrichten lopen hierop het grootste risico. De operateur moet dus bij de operatie een middenweg weten te vinden tussen over- en ondercorrectie. De overcorrectie kan ontstaan doordat de botten te veel zijn verschoven of doordat de weke delen (pezen, ligamenten) te veel zijn losgemaakt. Een voorbeeld van een dergelijke overcorrectie ziet u op de plaatjes hieronder.
Deze grote teen is bij een hallux valgus correctie overgecorrigeerd en staat nu scheef de andere kant op. Dit heet een hallux varus.
Een ander voorbeeld van een jonge vrouw met een hallux varus. Haar voet is pijnlijk door de rek van de spieren en banden. Bovendien is het heel lastig om een schoen te dragen.
Chronische pijn na een voetoperatie
Helaas ontwikkelen sommige mensen een chronisch pijnsyndroom na een voetoperatie. We noemen het chronische pijn als de klachten langer dan 6 weken bestaan. Chronische pijn ontstaat wanneer de hersenen de vele signalen die ze uit het lichaam ontvangen niet meer goed weten te verwerken en ondanks weefselherstel toch pijn blijven registreren. Het is een heel vervelende complicatie die kan ontstaan na een breuk in de voet of een operatie. Gelukkig komt deze complicatie heel zelden voor.
Vaak reageert de voet door heel warm of juist heel koud aan te voelen. Als de voet warm is, ziet hij er vaak ook rood en/of gezwollen uit en kan zweterig zijn. Een koude voet ziet er vaak paars uit en is klam en vochtig. Soms verandert ook de beharing op de voet, dan beginnen er ineens lange zwarte haren te groeien.
Opvallend is dat de huid van de hele voet vaak heel gevoelig wordt, dus niet alleen in het geopereerde gebied. Alle druk op de voet kan als pijnlijk worden ervaren, zoals het dragen van schoenen of de zwaarte van het dekbed in bed. Zelfs de waterdruppels bij het douchen kunnen heel naar aanvoelen. Deze pijnklachten worden ook wel ‘Complex Regionaal Pijn Syndroom’ (CRPS) genoemd. De behandeling ervan kan soms heel langdurig zijn en wordt gedaan door pijnspecialisten en revalidatieartsen.
De complicaties van de hallux valgus operatie
Helaas kunnen complicaties bij elke operatie voorkomen, hoezeer uw specialist dit ook probeert te vermijden. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen vermijdbare complicaties (die door een betere behandeling niet hadden hoeven te gebeuren) en onvermijdbare complicaties (die met de best denkbare behandeling toch kunnen gebeuren). Voor de patiënt is het vaak heel lastig om hiertussen onderscheid te maken. Er zijn ook zaken die u zelf kan doen om complicaties te voorkomen, zoals stoppen met roken en u goed aan de voorschriften van uw arts houden.
Hieronder volgt een lijstje van de meest vóórkomende complicaties, zoals die in de literatuur worden beschreven met erachter het percentage van de geopereerden bij wie deze complicatie voorkomt.
* Betekent dat deze kans veel vaker voorkomt bij patiënten die roken.
- Problemen met de operatiewond (1-2%): wondinfectie (3%)*, trage wondgenezing*
- Pijnlijk of verkleefd litteken; doof gevoel aan de binnenkant van de teen: 10 – 15%;
- Verdoofd gevoel van de huid rondom het litteken. Het gevoel komt vaak deels terug (dit kan 1,5 jaar duren);
- Stijfheid van de grote teen (dit is niet ALTIJD een complicatie, bij iedere hallux valgus operatie wordt de grote teen iets minder soepel, gemiddeld een verlies van 15 graden). Meer dat 15 graden functie verlies is wel een complicatie;
- Pijn of eeltvorming onder de bal van de voet (naast de grote teen). Als het geopereerde middenvoetsbeentje korter is geworden door de operatie, gaat u meer staan op de daarnaast gelegen middenvoetsbeentjes. Dat kan pijn en eeltvorming opleveren.
Bij deze voet is door de operatie het eerste middenvoetsbeentje fors verkort. Het tweede middenvoetsbeentje is in verhouding nu veel te lang.
- Trombosebeen of longembolie (0,5%)*. Bij trombose raakt een bloedvat verstopt door een bloedpropje. Omdat het bloed dan niet meer terug kan stromen naar het hart wordt het aangedane lichaamsdeel (in dit geval het been) dik, rood en pijnlijk. Als het bloedpropjes losschiet, kan het in de longen terecht komen. Dat heet een longembolie.
- Uitgestelde terugkeer naar activiteiten en/of werk;
- Hallux varus: 1%*. De teen staat weer scheef, maar nu de andere kant op;
Hallux varus na een hallux valgus operatie
- Verstoorde genezing van de botten of het niet vastgroeien van de botten*;
- Doorbloedingsstoornissen van het grote teengewricht (avasculaire necrose). De doorbloeding van het eerste middenvoetsbeentje wordt door de operatie verstoord waardoor het bot en het kraakbeen van het gewricht minder voeding krijgt en beschadigd raakt*;
- Onder-correctie van de scheefstand, of een snel terugkerende hallux valgus stand;
- Esthetische bezwaren. Het litteken kan lelijk zijn. Er kan ook een grote ruimte ontstaan tussen de eerste en tweede teen, het zogenaamde vredesteken;
Grote ruimte tussen de eerste en de tweede teen: het voorbeeld van een vredesteken (V-teken)
- Het schroefje doet pijn. Meestal worden de botten bij een hallux valgus operatie vastgezet met één of twee schroeven. Die schroeven worden tijdens de operatie meestal in het bot verzonken, maar kunnen maanden tot jaren later toch wat omhoog gaan komen doordat het bot zakt. Hieronder zit u zo’n voorbeeld:
De foto links is direct na de operatie gemaakt. De schroef is volledig verzonken in het bot. Op de foto rechts ziet u dezelfde voet twee jaar later, het bot rondom de schroef is verdwenen, daardoor is de schroef iets gaan uitsteken.
- Complex Regionaal Pijn Syndroom (CRPS), ook wel posttraumatische dystrofie (PD) of Südeckse dystrofie genoemd: zeer zeldzaam.
